گلسنگ ها كه نمايش چشمگيري از همزيستي قارچ ها و جلبك ها هستند، در انواع محيط هاي طبيعي پراكنده اند و از آنجا كه رشدي آرام و عمر طولاني دارند، در تمام فصول سال قابل مشاهده مي باشند. گلسنگ ها پيشتازاني هستند كه بر سطوح برهنه سنگ ها ظاهر شده و به واسطه طبيعت پويي كيلوهيدر خود با بردباري فوق العاده اي شرايط نا مساعد را تحمل مي كنند. از اين رو مهم ترين عامل زيستي فرسايش و تشكيل خاكند و با آنكه موجودات مركبي هستند، با قارچ ها رده بندي مي شوند.

دانش رده بندي با توجه به سهم عمده عنصر قارچي بروز صفات زايشي گلسنگ، ضمن رده بندي گلسنگ ها با قارچ ها، در نام گذاري آن ها نيز از نام قارچ موثر الهام مي گيرد.

با آن كه از اولين گزارش گلسنگ ايران بيش از ۱۷۰ سال مي گذرد، ولي تا كنون به جز برخي از اطلاعات پراكنده، كتاب مستقلي در اين زمينه به زبان فارسي تدوين نشده است.

از آنجا كه مورفولوژي و تشريح، اولين ابزارهاي لازم در درك دنياي متنوع و پيچيده گلسنگ ها مي باشند، لذا در بخش اول كتاب سعي شده است تصوير روشني از صفات گلسنگ ها بر اساس مشاهدات ماكروسكوپي و ميكروسكوپي همراه با اشكال مرتبط ارائه شود.

بخش دوم اين كتاب، كوششي در جهت چگونگي انجام تست هاي متفاوت شيميايي و تعيين تاكسونومي گلسنگ ها با استفاده از ساده ترين روش هاي شيميايي تا پيچيده ترين آن ها مي باشد.

در اين كتاب به مباحثي از جمله آناتومي تال گلسنگ ها، تكامل گلسنگ ها، ساختارهاي رويشي و نمو گلسنگ ها، توليد مثل جنسي گلسنگ ها، تركيبات گلسنگ ها، آزمون هاي نقطه اي و معرف هاي شيميايي، رنگدانه ها، عكس العمل هاي يد به عنوان يك واكنشگر مهم در گلسنگ شناسي، فلورسانس ماوراي بنفش يا تشعشع مهتابي، تشكيل كريستال هاي ريز، نور پلازيره و كروماتوگرافي بر روي صفحات نازك مي پردازد.

كتاب «گلسنگ شناسي» در ۲۰۰ صفحه و به قيمت ۳۰ هزار ريال به چاپ رسيده است.

پيشگفتار.................................................................................................................................. ۱۱

بخش I آناتومي، مورفولوژي و نمو گلسنگ ها

مقدمه................................................................................................................................... ۱۶

۱- آناتومي تال گلسنگ ها

۱-۱- سلول ها.......................................................................................................................... ۱۹

۲-۱- بافت ها........................................................................................................................... ۲۲

۳-۱- ساختار تال....................................................................................................................... ۲۶

۴-۱- رنگ تال........................................................................................................................... ۴۱

۵-۱- اشكال رويشي تال گلسنگ ها............................................................................................. ۴۲

۲- تكامل گلسنگ ها

۱- ۲- تكامل تال........................................................................................................................ ۵۳

۲-۲- مفهوم گونه در گلسنگ....................................................................................................... ۵۷

۳-۲- فرديت تال گلسنگ............................................................................................................. ۵۸

۳- ساختارهاي رويشي و نمو گلسنگ ها

۱-۳- منافذ هوايي..................................................................................................................... ۶۱

۲-۳- قلمه هاي رويشي گلسنگي (Iichenized diaspores) و............................................................. ۶۱

۳-۳- قلمه هاي رويشي غير گلسنگي (unlichenized diaspores) و.................................................... ۷۸

۴- توليد مثل جنسي گلسنگ

۱-۴- آسكوميست هاي گلسنگ شده (ascolichens) و..................................................................... ۸۵

۲-۴- بازيديوميست هاي گلسنگ شده(basidiolichens) و................................................................. ۸۹

۳-۴- مورفولوژي و آناتومي ساختارهاي زايا در آسكوميست هاي گلسنگ شده .................................... ۹۰

بخشII  روش هاي شيميايي و ميكروشيميايي در شناسايي گلسنگ ها

مقدمه.................................................................................................................................... ۱۱۰

۵- تركيبات گلسنگ ها

۱-۵- نگرشي بر تاريخچه اخير شيميوتاكسونومي گلسنگ ها............................................................ ۱۱۳

۲-۵- شيميوتاكسونومي گلسنگ ها............................................................................................. ۱۱۴

۳-۵- اصول كلي تجزيه و تحليل تركيبات شيميايي گلسنگ ها............................................................ ۱۱۵

۴-۵- روش هاي كلي در ميكروشيمي............................................................................................ ۱۱۶

۶- آزمون هاي نقطه اي و معرف هاي شيميايي

۱- ۶- معرف ها......................................................................................................................... ۱۲۰

۲-۶- روش هاي عملي تست شيميايي........................................................................................ ۱۲۴

۳-۶- تداركات ميكروسكوپي......................................................................................................... ۱۲۶

۴-۶- آزمون هاي شيميايي با معرف هاي مختلف............................................................................. ۱۲۶

۵-۶- نكاتي پيرامون تست هاي نقطه اي....................................................................................... ۱۳۳

۷- رنگدانه ها

۱-۷- كليات.............................................................................................................................. ۱۳۵

۲-۷- رنگدانه هاي نامحلول با ساختار ناشناخته.............................................................................. ۱۳۸

۸- عكس العمل هاي يد (Iodine)  به عنوان يك واكنشگر مهم در گلسنگ شناسي

۱-۸- برخي تركيبات غير رايج معرف هاي يددار................................................................................. ۱۳۹

۲-۸- تست هاي خاص با معرف يددار............................................................................................. ۱۴۰

۳-۸- عكس العمل هاي متفاوت گلسنگ ها در مقابل يد................................................................... ۱۴۱

۴-۸- روش كار با معرف هاي يددار................................................................................................. ۱۴۱

۵-۸- روش شناسايي و تعيين محل انواع خاص پلي ساكاريدها.......................................................... ۱۴۲

۶-۸- ساختار آسك ها................................................................................................................ ۱۴۵

۷-۸- تركيبات غير پلي ساكاريدي گلسنگ...................................................................................... ۱۴۶

۹- فلورسانس ماوراي بنفش يا تشعشع مهتابي (Uitra-Violet Flurescence) .......................... ۱۴۷

۱۰- تشكيل كريستال هاي ريز (Microcrystalization)

۱-۱۰- واكنشگرها (reagents)و.................................................................................................... ۱۵۲

۲-۱۰- روش كار......................................................................................................................... ۱۵۲

۳-۱۰- برخي موارد خاص در روش تشكيل ميكرو كريستال و تفسير آنها................................................ ۱۵۳

۴-۱۰- شناسايي بلورها............................................................................................................. ۱۵۴

۱۱- نور پلاريزه (Polarized Light) ........................................................................................... ۱۵۹

۱۲- كرماتوگرافي بر روي صفحات نازك (Thin – Layer Chromatography)و

۱-۱۲- سازمان يابي حلال در TLC................................................................................................. ۱۶۳

۲-۱۲- انواع مخلوط حلال ها در استفاده هاي رايج گلسنگ شناسي................................................... ۱۶۴

۳-۱۲- سيستم هاي حلال تخصصي.............................................................................................. ۱۶۴

۴-۱۲- معرف هاي نمايش نقاط روي صفحات TLC و.......................................................................... ۱۶۵

۵-۱۲- آماده سازي.................................................................................................................... ۱۶۵

۶-۱۲- روش كار در كروماتوگرافي روي صفحات نازك........................................................................... ۱۶۶

۷-۱۲- موارد خاص..................................................................................................................... ۱۷۰

۸-۱۲- تفسير صفحات كروماتوگرافي.............................................................................................. ۱۷۳

علام اختصاري.......................................................................................................................... ۱۷۵

منابع...................................................................................................................................... ۱۷۷

واژه نامه.................................................................................................................................. ۱۸۵

فهرست تركيبات آلي گلسنگ ها................................................................................................. ۱۸۹

نمايه...................................................................................................................................... ۱۹۱